Εφηβεία και social media.

Εφηβεία και social media. Πώς μπορούν οι γονείς να διαχειριστούν την κατάσταση;

Άρθρο της Μαρίας Σκαρλάτου δημοσιεύτηκε στο http://efiveia.gr

Οι έφηβοι μεγαλώνουν σε ένα κόσμο όπου χρησιμοποιούν το internet  και τα social media σε καθημερινή βάση.

Είναι αναγκαίο να μάθουν να χρησιμοποιούν την τεχνολογία για να διευκολύνουν τη ζωή τους κι όχι σαν υποκατάστατο της ζωής.

Το διαδίκτυο αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της καθημερινής ζωής και καλύπτει πολλές ανθρώπινες ανάγκες όπως ψυχαγωγία, επικοινωνία, αγοράς αγαθών και υπηρεσιών και πολλές άλλες. Οι γονείς καλούνται να δώσουν στον έφηβο τις βάσεις για σωστή και λογική χρήση γιατί ο έφηβος συνήθως δεν έχει την ωριμότητα και την κρίση ώστε να βάλει  ο ίδιος μέτρο. Αυτά τα όρια καλό είναι να μπουν από την αρχή της επαφής του παιδιού με την χρήση κινητού τηλεφώνου, υπολογιστή, tablet και να προσαρμόζονται ανάλογα με την ηλικία, άλλο 14 άλλο 16. Συνήθως οι γονείς ξεκινούν με σταθερά όρια, αλλά κάπου στην πορεία οι έφηβοι διεκδικούν όλο και περισσότερο χρόνο χρήσης και φτάνουν στον εθισμό, αν ο γονιός ΄’ξεχαστεί’ και σταματήσει να τσεκάρει.

  Ενδείξεις εθισμού αποτελούν οι παρακάτω συμπεριφορές του εφήβου:

• Λέει ψέματα για να κρύψει πόσες ώρες ήταν online
• Γίνεται επιθετικός και εριστικός όταν οι γονείς του κάνουν την όποια παρατήρηση σχετικά
• Δεν μπορεί χωρίς καθημερινή πολύωρη ενασχόληση με το διαδίκτυο
• Υπάρχει μειωμένη απόδοση στο σχολείο και γενικότερα παραμελεί υποχρεώσεις λόγω της χρήσης
• Δεν κοιμάται τις αναγκαίες ώρες εξαιτίας της χρήσης
• Προτιμά τη χρήση από το να βγει με φίλους
• Σε περιπτώσεις όπου δεν μπορεί να έχει πρόσβαση σε internet υπάρχει νευρικότητα και εριστικότητα πχ. Σε εκδρομή ή όποια δραστηριότητα το απομακρύνει από τον εθισμό
• Παρά τις υποσχέσεις για περιορισμό της χρήσης και υποσχέσεις δεν μπορεί να μειώσει τις ώρες ενασχόλησης
• Άρνηση της εξάρτησης, υποσχέσεις και δηλώσεις ότι ‘το ελέγχει’ και όποτε θέλει ‘μπορεί να το σταματήσει’

Στην οικογένεια είναι πολύ βασικό να υπάρχει κλίμα εμπιστοσύνης και διάθεση για επικοινωνία και συζήτηση και αρκετή υπομονή των γονιών ώστε να μπορούν να είναι σταθεροί και ταυτόχρονα ευέλικτοι ώστε να αντέχουν την επίμονη συμπεριφορά των εφήβων που προσπαθούν συνεχώς να παραβιάσουν τα όρια , όχι μόνο σε σχέση με το διαδίκτυο αλλά σε σχέση με ότι τους αφορά.

Η Hayman ( 2016 ) στο βιβλίο της ‘Μεγαλώνοντας χαρούμενους εφήβους’  προτείνει τρόπους για να διαχειριστούν οι γονείς την οριοθέτηση της συγκεκριμένης συμπεριφοράς. Μετά από συζήτηση και εξήγηση μπορούν να αποφασιστούν:

• Πόσες ώρες καθημερινά μπορεί να υπάρχει πρόσβαση στο διαδίκτυο για τον έφηβο
• Πότε απαγορεύεται για όλα τα μέλη της οικογένειας να χρησιμοποιούν ηλεκτρονικές συσκευές για παράδειγμα κατά τη διάρκεια των οικογενειακών γευμάτων ή κάποιες ώρες το βράδυ, για να υπάρχει επικοινωνία μεταξύ των μελών της οικογένειας και όχι αποξένωση
• Τα μέλη της οικογένειας να κάνουν χρήση σε περιβάλλον όπου θα βρίσκεται όλη η οικογένεια μαζί κι όχι υπολογιστής στο δωμάτιο του εφήβου. Δεν είναι το ίδιο εύκολο να ελέγξει κανείς το κινητό που ο έφηβος μπορεί εύκολα να κρύψει.
• Το βράδυ όλες οι συσκευές κινητά tablet να μένουν σε κοινόχρηστο χώρο π.χ. του καθιστικού ή κουζίνας ώστε να μην χάνουν οι έφηβοι ώρες ύπνου με το να μιλούν μέχρι αργά με τους φίλους τους  ή παίζοντας παιχνίδια.
• Τα όρια δεν αφορούν μόνο τα παιδιά αλλά και τους γονείς. Πρέπει οι ίδιοι να δίνουν τα παράδειγμα σωστής χρήσης. Αν περνούν πολλές ώρες στο διαδίκτυο αλλά κάνουν κήρυγμα στον έφηβο, με την πράξη τους ακυρώνουν τα λόγια τους.
• Μετά τη συζήτηση γίνονται οι συμφωνίες με βάση τις οποίες ο έφηβος δεσμεύεται για όσα έδωσε το λόγο του και δέχεται τις συνέπειες που έχουν συμφωνηθεί.

Ακόμη υπάρχουν γονείς που δυσκολεύονται με τη χρήση των καινούργιων συσκευών και δεν μπορούν να ελέγξουν τα παιδιά τους λόγω έλλειψης αυτής της γνώσης. Σε αυτή την περίπτωση οι γονείς είναι αναγκαίο να εκπαιδευτούν στην χρήση για να δουν στην πράξη με τι ασχολούνται οι έφηβοι.

Βασική προϋπόθεση για την τήρηση των ορίων είναι η σταθερότητα και η συνέπεια από τη μεριά των γονιών. Πολλές φορές οι γονείς λόγω κούρασης και για να αποφύγουν την αντίδραση του εφήβου δεν είναι σταθεροί στα όρια που οι ίδιοι έθεσαν. Αν η παραβίαση του κανόνα δεν έχει συνέπειες για τον έφηβο εννοείται ότι θα τον παραβιάσει ξανά. Η δουλειά με οικογένειες μου έχει δείξει ότι οι γονείς τα καταφέρνουν στο να θέσουν όρια αλλά ξεχνούν να είναι σταθεροί οπότε οι ίδιοι φέρουν ευθύνη για τη μη αποτελεσματική οριοθέτηση. Επίσης συχνά ξεχνούν να συζητήσουν με τα έφηβα παιδιά  τις συνέπειες της μη τήρησης κανόνωνκαταλήγοντας γονείς και παιδιά να ουρλιάζουν ταυτόχρονα χωρίς να ακούνε ο ένας τον άλλο. Ο έφηβος δέχεται τη συνέπεια αν αυτή εξηγηθεί με ειλικρινή διάθεση και σε κλίμα που μπορεί να εκφράσει τα συναισθήματα θυμού με αποδεκτό όμως τρόπο. Το κλειδί πάντα είναι η υπομονή του γονιού και η υπενθύμιση όταν αυτή εξαντλείται, ότι οφείλει να μεγαλώσει έναν υγιή και ισορροπημένο άνθρωπο ο οποίος θα μπορεί να σταθεί στα πόδια του και μόνος του όταν έρθει η ώρα.

Στις περιπτώσεις όπου η κατάχρηση είναι διαπιστωμένη από τους γονείς και παρά τη συζήτηση και τις υποσχέσεις του εφήβου ότι το ελέγχει, δεν υπάρχει πρόοδος ,επιβάλλεται η  βοήθεια ειδικού προκειμένου να υποδειχτούν τρόποι προσέγγισης και επίλυσης του προβλήματος.

Θεωρώ το πιο σωστό σημείο για να ζητήσει βοήθεια η οικογένεια είναι μόλις διαπιστωθεί η κατάχρηση και πριν παγιωθεί μια κατάσταση. Τότε είναι πιο εύκολο για το γονιό και τον έφηβο να συνεργαστούν υπό την καθοδήγηση ειδικού. Επειδή κάθε οικογένεια είναι μοναδική και διαφορετική ο ειδικός θα δουλέψει μαζί της για να βρει αποτελεσματικούς τρόπους στην διαχείριση του προβλήματος. Δεν υπάρχουν μαγικοί τρόποι  και σίγουρες συνταγές. Κάθε οικογένεια βρίσκει τον δρόμο της αν έχει διάθεση να δουλέψει για να λύσει το πρόβλημα.